دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 

 

پارچە شیعری ژماره‌ ٤٧                                       دێوی سپی

                    

خێڵی جحێڵی ڕۆیوه‌، پیری گه‌یشته‌ لام

ناچار ئه‌بێ به‌ پیریه‌وه‌ بێم و بڵێم سه‌لام!

میوان، ده‌ڵێن، عه‌زیزه‌ ده‌بێ ڕێزی لێگری

جا چۆن ئه‌من له‌ دێوی سپی بگرم ئیحتیرام!

ئه‌و زۆر نه‌ماوه‌ لام و به‌جێی هێشتم و هه‌ڵات

نازانم ئه‌م چلۆن ده‌بێ میوانی وا به‌ سام!

میوانی دواییه‌ ئه‌مه‌، پێم وایه‌ ماوه‌یه‌ک

لای من ده‌بێ، مولازیمی ڕۆحه‌ به‌ سوبح و شام

تا من نه‌با له‌گه‌ڵ خۆ، به‌جێم نایه‌ڵێ ده‌مێ

یاخوا به‌خێرێ، مۆری سپی مه‌رگی پێوه‌نام!

سه‌رچاوه‌که‌ی ژیانمی کرد تاڵ به‌ هاتنی

به‌فری سه‌رانه‌ هاتووه‌ یا مووی سپی بوو، کام؟

          هه‌رچی که‌ بوو، گرانه‌ 'ئیمامی' له‌به‌ر دڵان

          بۆیه‌ به‌جارێ وه‌ک فه‌نه‌ری ته‌خت تێکشکام‌

                                             (قاقڵاوا، 1340 ی هه‌تاوی)

 لاپەڕە 108 ی چاپی جه‌عفه‌ر و 43 ی چاپی ئه‌نیسی

 

      

______________________________________________

عینوانی شیعره‌که‌ له‌ چاپی ئه‌نیسیدا 'مۆری مه‌رگ' ه‌ و هه‌ر دوو عینوانه‌که‌ به‌ گوێره‌ی سه‌لیقه‌ی جه‌عفه‌ر و ئه‌نیسی له‌ ده‌قی شیعره‌که‌ وه‌رگیراون. دیاره‌ ده‌بێ شاعیر خۆی عینوانی له‌سه‌ر شێعره‌کان دانه‌نابێت.

 

هیچ جیاوازییه‌ک له‌ نێوان دوو چاپه‌که‌دا نییه‌، جگه‌ له‌ جیاوازییه‌کی ڕێنووسیی فه‌ردی کۆتایی، که‌ ئه‌نیسی 'بوو' ی به‌ 'بو' نووسیوه‌.

 

 

ناوه‌رۆکی شیعره‌که‌ ڕوونه‌. ئاواتیش وه‌ک هه‌موو مرۆڤێکی دیکه‌ له‌ ته‌مه‌نی پیریدا له‌ مردن ترساوه‌ و پیری و نزیکبوونه‌وه‌ له‌ مه‌رگی وه‌ک یه‌ک یان نزیک به‌یه‌ک داناوه‌، هه‌ر بۆیه‌ش‌ له‌ ده‌ست پیری گازنده‌ و سکاڵایه‌تی.

 

شاعیر ساڵانی جحێڵی واته‌ لاویه‌تی خۆی به‌ خێڵێک شوبهاندووه‌ که‌ ڕۆیوه‌ و کۆچی کردووه‌ ئینجا سه‌ره‌تای کاروانی دوای ئه‌و واته‌ پیری لێ په‌یدا بووه‌ و به‌ ناچار وه‌ک میوانی نه‌خوازراو ده‌بێ به‌روپیریشی بچێت و سڵاوی لێ بکات. به‌ڵام ده‌بێ به‌هۆی سپی بوونی مووی سه‌ر وڕیشی خۆیه‌وه‌ میوانه‌که‌ی وه‌ک دێوی سپی ناو شانامه‌ و حیکایه‌تی کۆن بینیبێت که‌ گه‌لێک به‌هێزه‌ و که‌س له‌ڕۆستی نایه‌ت و ناتوانێ بیگه‌ڕێنێته‌ دواوه‌، هه‌ربۆیه‌ش نایه‌وێت ڕێز له‌ دێوی سپی بگرێت و به‌خێرهاتنی بکات!

 

به‌ڵام با بزانین شاعیر که‌ ئه‌و هه‌موو گله‌یی و گازنده‌یه‌ له‌ پیری ده‌کات، له‌ ساڵی گوترانی شیعره‌که‌دا (1340) چه‌ند ساڵان بووه‌. به‌گوێره‌ی ژیننامه‌ی سه‌ره‌تای دیوانی چاپی جه‌عفه‌ر، کامیل شا له‌ ساڵێ 1282 دا له‌ دایک بووه‌ و به‌م پێیه‌، له‌ ساڵی 1340 و گوتنی شیعره‌که‌دا. 68 ساڵان بووه‌. ئه‌و ساڵه‌ به‌ حیسابی ئێستای وڵاتانی ڕۆژئاوا ساڵی پیری و که‌وتوویی و که‌نه‌فتی نییه‌ و هێشتا ده‌ره‌تانی کار و ڕاپه‌ڕاندنی ئه‌رکی ئابووری بۆ که‌سه‌که‌ ماوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام له‌ وڵاتانی ئێمه‌دا زۆرجار دوای په‌یدا بوونی تاڵی سپی له‌ سه‌ر وسمێڵدا واته‌ دوای 40 و 45 ساڵان، که‌سه‌که‌ به‌ پیر پێناسه‌ ده‌کرێت و به‌م پێیه‌، ئاوات مافی خۆی بووه‌ له‌ 68 ساڵیدا هاواری له ده‌ست پیری به‌رز بێته‌وه‌!

 

با سه‌یرێکی شیعره‌که‌ بکه‌ین:

 

'ئه‌م' و 'ئه‌و' له‌ فه‌ردی سێهه‌مدا: ئه‌و- که‌ دوور که‌وتۆته‌وه، لاویه‌تی شاعیره‌‌ و ئه‌م- که‌ نزیکه‌ لێی و به‌سام و ترسێنه‌ریشه‌، پیرییه‌.

 

مولازیم، مه‌ئمووری چاوه‌دێریکردنی چاره‌ نه‌خوازراو!

 

"مووی سپی مه‌رگی پێوه‌نام" هه‌ر ئه‌و شته‌یه‌ وا له‌ سه‌ره‌وه‌ گوتم، شاعیر مووی سپی وه‌ک هاوڕێیه‌کی پیری و پیرییش وه‌ک نیشانه‌ی مردن ده‌بینێت و به‌م شێوه‌یه‌ هه‌رسێ چه‌مکه‌که‌ به‌یه‌که‌وه‌ ده‌به‌ستێت- کارێک که‌ له‌ ئه‌ده‌بی کوردیدا وێنه‌ی زۆره‌ و سه‌رچاوه‌که‌شی ڕوانینی گشتیی کۆمه‌ڵگاکه‌مانه‌ به‌و سێ چه‌مکه‌دا.

 

"به‌فری سه‌ران" به‌ واتای به‌فری سه‌ر لووتکه‌ی کێوان که‌ سه‌رماو سۆڵی زستان له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێت. ئه‌وه‌ ته‌عبیرێکی گه‌لێک جوانه‌ بۆ سروشتی کوردستان و ناوچه‌ شاخاوییه‌کان. ئیهامیشی تێدایه‌ بۆ مووی سپی له‌ سه‌ر سه‌ری شاعیر. من ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ نه‌که‌م، ئه‌و ته‌عبیره‌م له‌ شیعری نه‌مر سه‌یفولقوزات و مامۆستا هێمندا بینیوه‌ به‌ڵام ئێستا وه‌بیرم نایه‌نه‌وه‌.

 

"گرانه‌ ئیمامی له‌به‌ر دڵان" واته‌ ئه‌ی ئیمامی! ئه‌وه‌ له‌به‌ر دڵان گران و ناخۆشه‌.

 

فه‌نه‌ری ته‌خت تێکشکان، فه‌نه‌ری لێکترازاوی ته‌ختی خه‌وه‌ له‌ سه‌رده‌می کۆن بوون و له‌به‌ریه‌ک چوونیدا.‌

 

به‌حری عه‌رووزی:

مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن