دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ٢٤٢ تا ٢٤٦

نامەی شیعری گۆڕینەوەی ئاوات و حەقیقی

سەرجەم ٩ پارچە شیعرە

چواریان هی ئاوات و پێنجیان هی حەقیقین

 

 

ئاوات لەگەڵ مامۆستا عەبباسی حەقیقی دۆستێکی دێرینی سەردەمی فەقێیەتی بوو و تا کۆتایی تەمەن ئەو دۆستایەتییە لە نێوانیاندا بەردەوام مایەوە.

ئاوات لە گوندەکانی ناوچەی نێوان بۆکان و سەقز و سەردەشت، نزیک ناوچەی گەورکایەتی دەژیا (زەنبیل، گەردیگلا،، کانی بەن، قاقڵاوا و چۆمی ئاشی زەنبیل)، بە نەخۆشی لە ماڵی ئاغا سەیدتاهیری کوڕەگەورەی لە سەقز کۆچی دوایی کردووە و لە گۆڕستانی مەرقەدان"ی گوندی زەنبیل بەخاک ئەسپێرراوە.

مامۆستا حەقیقیش زوربەی تەمەنی لە بۆکان ژیاوە، فەرمانبەری ئیدارەی دوخانیاتی بۆکان بووە، هەر لەوێش خانەنشین کراوە، لەوێش کۆچی دوایی کردووە و لەوێش ئەسپەردەی خاک کراوە.

نامە شیعرییەکانی ئاوات ڕێکەوتی وەرز و ساڵیان بە سەرەوەیە و هەربۆیەش دیاریکردنی زەمەن بۆیان ئەستەم نییە. یەکیان هی ساڵی ١٣٣١ و سیانیان هی ١٣٣٢ی هەتاوین کە دەکەنە ١٩٥٢ و ٥٣ ی زایێنی. هەروەها شیعرێکی حەقیقی کە باسی ڕۆژووی ڕەمەزان دەکات، ڕێکەوتی ساڵی ١٣٤٧ ی هەتاوی (١٩٦٨ی زایێنی) بە سەرەوەیە و من هەوڵمداوە لە ڕووی "تقویم تطبیقی" ی ساڵانی مانگیی و زایێنییەوە بزانم مانگی ڕەمەزانی ئەو ساڵە کەوتۆتە کام وەرز و مانگی هەتاوییەوە.

ساڵی ١٣٤٧ ی هەتاوی بەرانبەرە لەگەڵ ٩ مانگی ١٩٦٨ و ٣ مانگی یەکەمی ساڵی ١٩٤٩ ی زایێنی و مانگی ڕەمەزانی ئەو ساڵە ش لە دیسامبردا بووە واتە کۆتایی پایز و سەرەتای زستان.

ساڵی ١٣٤٧ ی هەتاوی هەڵگری بیرەوەرییەکی سیاسییە بە تایبەت لە ناوچەی ژیانی ئاوات و حەقیقی، ئەویش سەرهەڵدانی خەباتی چەکدارانەی باڵی شۆڕشگێڕی حزبی دیموکراتی کوردستان کە تێیدا نەمران موعینییەکان و شەریفزادە و مەلا ئاوارە و هاوڕێکانی دیکەیان شەهید بوون و تەنانەت نەمر سەید فەتاح یەک لەو کەسانە بوو کە لە گوندی قەرەگوێژ شەهید کرا- گوندێک کە لە بن گوێی قاقڵاوا و گەردیگلان و زەنبیلی ئاواتدایە و ژاندرمەش تەرمی هەر ئەو کەسانەی هێنانەوە بۆکانی مامۆستا حەقیقی و بۆ چاوەترسێن کردنی خەڵک لەوێ نمایشی پێدان. سەمەرە ئەوەیە لە شیعری هیچکام لەو دوو کەسە بەرپرسەدا ئاماژەیەک بەو کارەساتانە نەکراوە و تەنیا باسی زەکات و سەرفیترەی مەلا و سەوانی لەیلەتولقەدر کراوە!

هەرچۆنێک بێت، بابەتی سەرەکیی دوو لە شیعرەکان مانگی ڕەمەزانە. وێدەچێ ئاوات کە هەر خۆی لە خۆیدا بێزار بووە لە تەنیایی و بێدەنگی، بەڕۆژوو بوونە زیاتریش بێ تاقەت بووبێت کە دەڵێ:

"غەیری کوندی ماڵ‌خراپ و وشکه‌سۆفی ڕیش‌درێژ
کێ دەڵێ ئەم وەخته خۆشه؟"

بەڵام حەقیقی، کە لە ئاواتی شێخ و مەلا توندتر لایەنی ڕەمەزان و ڕۆژوو دەگرێت و دەڵێ:

"لەززەتی ڕۆژوو ئەتۆ تێ‌فکره عەینی ڕەحمەتە
خواردنی ڕۆژێ ئەتۆ بڕوانه زەهری مارییە!"

 

نامەی ئاوات بۆ حەقیقی (١)

 

ئەوا باکەی شەماڵ هێنای له خزمەت یارەکەم کاغەز
بەخێر بێ ڕۆحی شیرینم، گوڵی بێ‌خارەکەم، کاغەز

بە قوربانی وەفات بم چاوەکەم، مەمنوونی ئەلتافم
که لێت پرسیم و ناردت بۆ دڵەی ئاوارەکەم کاغەز

هەموو لەت‌لەت ببوو بەندی دڵم بێ‌لوتفەکەی یارم
دەوای کرد ناردی بۆ "کانی‌بەن"ێ دڵدارەکەم کاغەز

لەبەر ڕۆژوو نییه، بێ‌هێزی تۆم و دەردەداری تۆ
هەناوم هاته بەر، بوویه دەوای ئازارەکەم کاغەز

له بۆکانێ که کانی گەورەکانه تۆش لەوێی بۆیە
سەرم بەرز و بڵیند بوو هات لەجێی "سەردار"ەکەم کاغەز

"حەقیقی" تۆش حەقیقەت سەربڵیند و بەرز و ماقووڵی!
که کردته پەیکی ڕەحمەت بۆ دڵەی خەمبارەکەم کاغەز

         ئەگەر دووره "ئیمامی" گوفتوگۆی بۆناکرێ جا چش
         نییه فەرقی نزیک و دوور لەجێی گوفتارەکەم کاغەز

 

                                               کانی‌بەن، ١٣٣١ی هەتاوی

(لاپەڕە ٣٩٩ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

*****

 

وەڵامی حەقیقی بۆ ئاوات (١)

"ئیمامی"! نامەکەی نامی گەیشت و نامه سەرچاوم
له دووری تۆ دەبارێ داییما فرمێسکی خوێناوم

بەبێ مانگی موبارەک لێم حەرامه چاوەکەم بێ تۆ
پڵاو و گۆشت و دۆڵمه و مەشکەفی و فڕنی و هەلیماوم

لەبەر ڕۆژوو نییه، دووری له دینی تۆیه گەر مردووم
ئەجەل دەورم دەدات، هیوای ویسالی تۆیه گەر ماوم

ڕەفیقانت له هیجرانت بەجارێکی هەموو سووتان
به ناری عیشقی پاکی تۆ، به تەنیا من نەسووتاوم

که فەرمووته: فیداتان بم، وەرن ڕۆژی هیلاکەتمە
چ حاجەت هات‌وچۆ بەینی من و تۆ، بۆیه داماوم

له قوللەی قەلبی یاران خەیمەیی نازت وەها هەڵدا
له خانەخوێ و له میوان، غەیری تۆ نایێته بەرچاوم

له ڕێگای عەشقی تۆدا ڕەهڕەوانت هیچی ناوەستن
هەموویان "کامیل"ن وەک تۆن و هەر من سەر لەپێناوم

            ئەگەر وابێ ئەوەی دۆستی "حەقیقی" بێ لەبیر ناچێ
            به قەولی "کاعەزیز": بێت و نەیه، پێڵاوی سەرچاوم

 

(لاپەڕە ٤٠٠ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 


*****

 

نامەی حەقیقی بۆ "ئاوات" (٢)

 

دەمێکه دڵ له دووریت ئاگرینە
خەمی هیجرت گڕێکی زۆر بەتینە

دەمێکه دڵ به ئاواتت "ئیمامی"
خەفەتبار و برینداری ئەوینە

ژیان، باوەڕ کە لای من ژانه بێ‌تۆ
ژیانی وا بەژان کەی نێوی ژینە؟

            ئەوا ڕۆژی تەمەنمان گەییه ئاسۆ
            دەمی پاڕانەوه و تۆبه و گرینە

 

(لاپەڕە ٤٠١ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

نامەی ئاوات بۆ حەقیقی (٢)

 

چ خۆش‌بوو قاسیدی یار شێعری ئاودار و تەڕی هێنا
ژیاوه باغی هیواکەم، ئەوا بەرگ و بەری هێنا

هەزار ئەحسەن "حەقیقی" عەنبەرئەفشانی دەکا شێعرت!
فیدات بم، قاسیدت موژده و نەویدی خۆشتری هێنا

خەریک بووم من نساری ڕێت بکەم هەرچی مەڕ و ماڵە
کەچی ڕۆح هاته پێش، ماڵ و مەڕی لادا، سەری هێنا

له جوابی شێعری ئاودار و تەڕ و پاراوی تۆ "شاعیر"!
بچووکی خۆت بە سەد زەحمەت دووسێ شێعری شڕی هێنا

به عەزمی کوشتنی ئەو شەخسه ئەمنی دوور له یاران کرد
برۆی تۆ خەنجەری کێشا، موژەی من نەشتەری هێنا

له دووریت مردبووم، ئەمما نەسیمی لوتفی تۆ دیسان
مەسیح‌ئاسا دەگەڵ خۆی نەشئەیی ڕۆح‌پەروەری هێنا

         کەوا پارچەی غەزەل دەبڕین له دیوانی موحەببەت‌دا
         ئەتۆ پشتی غەزەل دێنی، "ئیمامی" ئەستەڕی هێنا

 

                                    کانی‌بەن، ١٣٣٢ی هەتاوی

(لاپەڕە ٣٩٥ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

 

*****

 

وەڵامی حەقیقی (٣)

ئەوا سۆزەی بەیان دیسان پەیامی دڵبەری هێنا
نەسیمی ڕۆح‌پەروەر عەتری عوود و عەنبەری هێنا

شنەی بای مەرحەمەت دیسان لەلای کوێستانی "کانی‌بەن"
چ خۆش بۆنی هەڵاڵه و سوێسنه و سۆسەنبەری هێنا

نه زیندوو بووم نه مردوو نامەکەت ئاوی حەیاتی دام
نه قاسید بوو نه کاغەز ساقی ئاوی کەوسەری هێنا

له وێنەی سونبول و لاله و گوڵ و گوڵ‌ئەتڵەسی و شەوبۆ
حەریر و ئەتڵەس و جەرسه و قەنەوز و مەخمەری هێنا

له ڕووی نەخش و نیگاری پیره‌کوێستانی تەبیعەت بوو
موهەندیس چوو نموونەی ڕامسەر و بابولسەری هێنا

سزد گر زنده گردد مرده از نامت مسیح‌ئاسا
کەوا بۆ مەسکەنی "سەردار" نامەی سەروەری هێنا

عەزیزم شەرحی دووری تۆم شەوێکی تاکوو ڕۆژ نووسی
سبەینێ زوو قەڵەم ئیعلانی خەتمی دەفتەری هێنا

قیامی قامەتت بۆ ئەهلی دڵ قامی قیامەت بوو
قەتاری کۆچ و بارت بۆ موکریان مەحشەری هێنا

            گڕی دڵ زۆر بەتینه وا زوو ناکووژێتەوه "کامیل"!
            "حەقیقی" دەستەچیلەی دڵ، "ئیمامی" ئاگری هێنا


 

                                    بۆکان، ١٣٣٢ی هەتاوی

 

(لاپەڕە ٣٩٦ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

*****

 

نامەی ئاوات بۆ حەقیقی (٣)

 

له ئەحواڵی "ئیمامی" گەر دەپرسن چۆنه بێ ئێوە!
سەری سووڕماوه، لەم کوێستانەدا بێ‌هەمدەم و نێوە

بکەن ڕەحمێ به حاڵی، هەر بەحاڵ هێزی لەبەردایە
عەجایب گیری کرد لەم سەرزەمینەی پڕ کەژ و کێوە

مەڵێن: کوێستانه جێگای، لێی‌گەڕێن قشڵاغ و بژوێنە
به ئینسان چی، که حەیوان تێر دەخوات و خەڵکی بێ‌شێوە!

ئەگەرچی گیاوگژی ئەم سەرزەمینه سەوز و تێراوە
بەڵام بۆ من له دووری ئێوه وشک و پڕ چڵ‌وچێوە

         فیداتان بم، وەرن لوتفوو هەبێ، ڕۆژی هیلاکەتمە
         نەیەن بێ‌نێونیشانم، بێنه لام هەر "کامیل"م نێوە

                                    کانی‌بەن، ١٣٣٢ی هەتاوی

 

(لاپەڕە ٣٩٧ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 


*****

 

وەڵامی حەقیقی(٤)

قاسید پەیامی دڵبەری دا، دڵ نەما خەمی
بەهبە‌ه‍ چ قاسیدێکی مەسیحادەمه، دەمی

"تاهیر" که نووری دیدەیی تۆو سەروەری منە
بۆ چاوی من میسالی کله، خاکی مەقدەمی

مەنزوومەکەی گەیاند و برینم کولایەوە
ئاخر به فکری چاره بە، لای تۆیه مەرهەمی

فەرمووته بۆ نەهاتی، نەهاتی منه مەگەر؟
قوربان زەمانه هات و نەهاته هەموو دەمی

کوا دێتە‌جێ له زیندەگییا ئارەزووی دڵ؟
چونکه هەزار ساڵه دەڵێن موددەتی کەمی

حاشا له شایەتی که گەدا بم له دەرکی تۆ
نایدەم به مڵک و ماڵی جیهان، عومری ئەدهەمی

"کامیل" دەمێ له یادی "حەقیقی" هەتا هەیە
ناچێته دەر، هەمیشه لە بەرچاو و سەر دەمی

 

(لاپەڕە ٣٩٨ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

 

نامەی ئاوات بۆ حەقیقی (٤)

گەر دەپرسی چۆنه کامیل؟ کاکه، دەردی کارییە!

 

برسییه، بێ‌هێزه، گێژووێژه، کاری زارییە

رۆژ حەواسی پێ نییه، شەو خەسته و تەنبەڵ دەڵێی:[1]
کۆڵەکێشی کردووه، تاکوو سەحەر هاوارییە

وا بڵاو و دەرهەم و لەت‌لەت بوو وەک زولفی بوتان
فکر و ئەحواڵ و حەواسی، عەینی تۆوی شارییە

غەیری کوندی ماڵ‌خراپ و وشکه‌سۆفی ڕیش‌درێژ
کێ دەڵێ ئەم وەخته خۆشه؟ گەرچی ئەمری بارییە

مام‌مەلاش ڕەببی کوت‌وپڕ بێ، هەدادانی نییە
کاری هەر قووله و هەرایه، ئەم سەره و ئەو خوارییە

خۆشییه لەو، چونکه مانگی خێره، سەرفترەی هەیە
دەک به زووخاوی ڕەشی بێ، هەر به فکری زارییە

        نان دەخۆم ئەمنیش به قوززەڵقورته، چا زووخاومە
        گەر دەپرسی چۆن دەژی "کامیل"؟ برا! بێ‌عارییه

 


(لاپەڕە ٣٩٣ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

وەڵامی حەقیقی (٥)

"کامیل"! ئەو مانگی موبارەک فەڕز و ئەمری بارییە
مانگی نوێژ و تاعەت و سەرفترە وو دیندارییە

لەززەتی ڕۆژوو ئەتۆ تێ‌فکره عەینی ڕەحمەتە
خواردنی ڕۆژێ ئەتۆ بڕوانه زەهری مارییە

دەنگی قوڕئان خوێندن و ئەڵڵاهوئەکبەر دێ مودام
کەی له مانگی دیکەدا تۆ گوێت له دەنگی قارییە

بیست‌وحەوتەم حامیلی قوڕئانە جەبریلی ئەمین
حامیلی وەحیی موبین بۆ ئەحمەدی موختارییە

لەیلەتولقەدرێ کەوا سەف‌سەف مەلاییک دێنەخوار
دەرکی ڕەحمەت بازه، عاسی! وەختی گریه و زارییە

دەرکی دۆزەخ داخرا دەرکی بەهەشت ئاواڵه‌یە
موژدە بێ ڕەحمەت دەبارێ باری عامی بارییە

سەیقەلی ژەنگی مسی ساڵێکه سەرفتره و زەکات
مشت‌وماڵی نەفس و ماڵه سوننەتێکی جارییە

مام‌مەلای بێچاره، کاروبارێکی دیکەی نییە
یازده مانگان خەوتووه و ئەو مانگه وەختی کارییە

            کاکەگیان ئێستا "حەقیقی" زەوقی جارانی نییە!
            تەبعی تۆ سەرشاره، ئەمما شێعری من بێ‌عارییە

 

                                    بۆکان، ١٣٤٧ی هەتاوی

 

(لاپەڕە ٣٩٤ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)


 

[1] لە دەقەکەدا نووسراوە: خەستە وو


 

www.rojhalat.de / www.bokan.de