دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ٢٢٧

مرگ

 

 

هەلە هەل، مەرگی کتوپڕ لە مرۆ

لەو مرۆوەی کە بووە پەست و تڕۆ

مەرگە دێنێ بە پەژارە دوایی،

مەرگ ئەپۆشێ لە مرۆ ڕیسوایی

مەرگە شانازییە بۆ کۆمەڵە پیر

کۆمەڵە پیرێ کە ما دیل و ئەسیر

بە دەسی جەوری زەمانە کەوتوو،

مردویی بیرەوەری ڕابردوو

مەرگە دوایی هەموو تەنگ و چەڵەمە

دەبڕێ دەستی درێژی زەڵەمە

کوا مەرگ بێت و بەخێری بێنم؟

گیانی شیرینمی بۆ دەربێنم

کەی دەڵێن دێ، کە بکەم پێشوازی

بێنمەجێ هەرچی هەیە داخوازی!

باری گەل ئێستە کە وا نابارە،

ڕۆح لەسەر ئەم بەدەنە سەربارە

ژین ئەوا ئاخری هات، جا بەدەرەک،

بەو ژیانە بڵێ "ئەڵڵاهومەعەک"![1]

تەم و مژ، دووکەڵ و هەڵمی دڵی گەرم

مۆر و بنج، ترس و لەرز، عەیب و شەرم

هەر لەناو کۆمەڵی ئێمە مۆدە

نەچوە دەر لەم گەلە، یا لەم هۆدە

خەڵکی شەرمی نییە ئامانجی خۆ

لەهەمووجێ دەڵێ بێ شەرم و شکۆ

            نە بەعەیب و نە بە عاری زانی

            هەرچی بێ، پاکی دەڵێ بەزمانی

                        قاقڵاو، ١٣٤٠ ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٩٢ و ١٩٣ ی چاپی ئەنیسی؛ لە چاپی جەعفەردا نەهاتووە)

_________________________________________

شیعرێکی نیشتمانییە. شاعیر سەرەتا بە شان و باڵی مەرگدا هەڵدەڵێ کە دوایی بە هەموو پەژارە و تەنگ و چەڵەمەیەک دێنێ و دەستی زاڵمان دەبڕێت و لەکۆڵ مەزڵوومانی دەکاتەوە. ئینجا دێتە سەر باسی خۆی و دەڵێ کەی مەرگ دێت کە بەخێری بێنم و پێشوازیی لێ بکەم؛ بۆ هۆکاری ئەو چاوەڕوانییەش ئەوە دەهێنێتەوە کە "باری گەڵ ئێستە نالەبارە" و بۆیەشە کە ڕۆح لەسەر بەدەنی بۆتە سەربار و کاتی خواحافیزی لەو ژیانە ناخۆشەی هاتووە.

لە دێڕەکانی کۆتاییشدا کۆمەڵگای کورد لەگەڵ کۆمەڵگای گەلانی دیکە بەراورد دەکات و دەڵێ ترس و لەرز و شەرم و حەیا هەر لەناو کۆمەڵی ئێمەدا مۆدە و ئەو ڕۆحیاتەش وەک بەرگرێک دەزانێت کە ناهێڵێت ئەندامانی گەلەکەمان بە ڕاشکاوی داوای خواستەکانی خۆیان بکەن و قسەی دڵیان بدرکێنن.

شیعرەکە لێرەدا تەواو دەبێت گەرچی خوێنەر هەست دەکات قسەی شاعیربە تەواوەتی نەکراوە یان ئاکامی بە باشی لێ وەرنەگیراوە. دیاردەیەک کە ئەم بۆچوونە بەهێز دەکات بە تایبەت ئەوەیە کە ناسناوی شاعیریی شاعیر لە مەقتەعی شیعرەکەدا ڕانەگەیێنراوە و ئەوەش لە دیوانەکەدا هەندێک نامۆ و دەگمەنە. تۆ بڵێی پاشماوەی شیعرەکە لە ناو ئەوراقی شاعیردا نەبێت کە دواتر بدۆزرێتەوە؟

هەلە هەل: فرسەتە (هەنبانە بۆرینەوی مامۆستا هەژار). تەئکیدە لەسەر گرنگایەتی هەلی مەرگ بۆ مرۆڤێک کەپەست و تڕۆ بووە. ئەو مرۆڤە دەتوانێ تاقەکەس و بۆ نموونە خودی شاعیر بێت یان 'ناوی جەمع' بێت و هەموو کوردێک بگرێتەوە.

پەست: پەست لە زمانی فارسیدا بە واتای بێ ئەخلاقە. لە کوردیدا بە تایبەت لە باشووری کوردستان واتای مرۆڤێکی وەڕەز و بێ تاقەتی لێ وەردەگیرێت. لێرەدا، لەبەر ئەوەی لەگەڵ تڕۆ هاتووە واهەیە واتا یەکەمەکە زیاتری بگرێتەوە.

تڕۆ: ئابڕوو چواو

پەژارە: خەم و خەفەت

کۆمەڵە پیر: من وای تێدەگەم واتای خەڵکانی پیر بداتەوە

جەور: زوڵم

مردووی بیرەوەریی ڕابردوو: ئەوانەی وا تەنیا بە بیری خۆشی ڕابردووەوە نووساون و داهاتوویان نییە.

تەنگ و چەڵەمە: گرفت و گیری

زەڵەمە: کۆی وشەی عەرەبی 'زاڵم'ە. ئاوات لە چەند شیعری خۆیدا هێناویەتی.

دەرەک: دۆزەخ

مۆر وپنج: بە تەواوەتی نەمزانی چین. دەکرێ مۆر کردن بێت بە واتای کۆتایی هێنان بە شتێک و دیاردەیەک. هەروەها دەکرێ مۆڕ بێت بە واتای ڕووگرژ. هەنبانە بۆرینە 'مۆر'ی بە دەس لێنەدراو و کارتێنەکراو واتا کردۆتەوە و پنجیش بە بنەگیا و ڕەگ و ڕیشە. بەڵام ئەوانە لەگەڵ ترس ولەرز و عەیب و شەرم هاتوون کەوابوو دەبێ واتایەکی وەک گۆشەگیر و بێدەنگ وبێ هەست وخوستیان بێت بە شێوەیەک کە ئەگەر بە کوتەکیش لەسەری خاوەنەکەیان بدرێت ڕانەپەڕێت! من بە بێدەنگ و هەست وخوستیان تێدەگەم.        

مۆد: مۆدە، داب و ڕەسم

هۆدە: ژوور

شکۆ: گەورەیی. بێ شەرم و شکۆ دەبێتە کەسێک کە شەرم و حەیا و گەورەیی لە زاتیدا نییە.

عار: عەیب. فارسییە


 

[1]  لە دەقەکەدا وەک ژییانە هاتووە.

 


 

www.rojhalat.de / www.bokan.de