هەڵترووشکا بووم لە لووتکەی شاخێ

خەمبار و پەرۆش، ڕووبەڕووی باخێ

کام باخ؟ ئەو باخەی هیوای هۆز و گەل

پێوەی نیشتبوو بە هەزاران، مەل

کێهە مەل؟ ئەوەی نامەی ڕزگاری

بەدندووک دەبرد بۆ گەل، بە دیاری

ئەو باخەی بەری داخی دڵان بوو

جێی پشکووتنی خونچەی گوڵان بوو

هەر مەل لەدارێ هێلانی کردبوو

بە هیوای جووچک کڕ و مات کەوتبوو

گێژەڵووکێک هات لەپڕ دای لە دار[1]

هێلانەی ڕووخاند، هێلکەی خستە خوار

مەل بە ناچاری و هێلان ڕووخاوی،

ڕووی کردە شاخێ، ئەویش لە دوایی

بوو بە هاواڵی منی هەڵوەدا

دانیشتین هەردوو بێ سەرو سەدا

هەردوک بۆ ڕەنجی بە باچووی خۆمان

هەردوک بۆ ژینی لە قیس چووی خۆمان

شینمان دەکرد و واوەیلا و تاسە

سەرمان سووڕ مابوو، بەو کاسە کاسە

            ئەو بۆ هێلانەی ڕووخاو و چۆڵی

            'هۆنەر' بۆ هۆز و گەلی کڵۆڵی

 (لاپەڕە ١٨٦ و ١٨٧ ی چاپی ئەنیسی؛ لە چاپی جەعفەر دا نییە)

_______________________________________

شیعرێکی سیمبولیکی سیاسییە. ساڵی گوترانی لە چاپی ئەنیسیدا دەست نیشان نەکراوە و چاپی جەعفەریش نەیگرتووە.

لە شیعرەکەدا، بە ڕوونی دیارە شاعیر حەسرەت و داخی تێکچوونی کۆماری کوردستان (ساڵی ١٣٢٤ و ٢٥) ی لەسەر دڵە و ئەوە لە بیچمی تەمسیلێکدا دەگەیێنێتە گوێی بیسەر و بەرچاوی خوێنەر. هەر بەو پێیەش، دەبێ لە ساڵانی دەسەڵاتی ساواکی شادا گوترابێت کە ئازادیی ڕاستەوخۆ دەربڕینی هەستی خۆی نەبووە. تەنانەت شاعیر نەیتوانیوە ناسناوی شاعیریی خۆی، چ ئاوات بێت و چ کامیل، لە کۆتایی شیعرەکەدا بهێنێت و لە جیاتییان 'هۆنەر' ی نووسیوە. ئاوات ئەو کارەی لەو  شیعرانەدا کردووە کە سیاسی بوون و ویستوویەتی بڵاویشیان بکاتەوە.

شیعری سیمبولیک لە وڵاتانی ئێمەماناندا هی بارودۆخی دیکتاتۆریەتن، و ئەوەش لە ئێران ماوەکەی کەم نەبووە! ئەو شێوازە شیعرییە، کەم و زۆر سەرەتای لە سەردەمی ڕەزاشادا (نێوان شەڕی یەکەم و دووهەمی جیهانی) لە ئێران سەری هەڵدا و دوای نیمچە ئازادییەک لە ساڵانی سەرەتای حکوومەتی کوڕەکەیدا، سەرلەنوێ هاوکات لەگەڵ دامەزرانەوەی دیکتاتۆریەتی دوای کۆدیتای ٢٨ ی گەلاوێژی ١٣٣٢ سەری هەڵدایەوە و تا کۆتاییەکانی ڕژیم شایەتی لە ١٣٥٧ دا درێژەی کێشا.

بەم پێیە، شیعرەکەی ئاواتیش دەبێ لە نێوان ساڵانی ١٣٣٢ و ١٣٥٦ دا گوترابێت. لەم ساڵەی دواییاندا ئیتر کەم کەمە زنجیری دیکتاتۆریەت لە دەست وپێی خەڵکی ئێران شل بووەوە و بۆ ماوەی نێوان ڕووخانی ڕژیمی شایەتی و سەقامگیر بوونی کۆماری مەلاکان، هەموو کەس دەیتوانی بە دڵی خۆی قسە بکات و بۆ نموونە، ئاوات شیعرێکی بۆ خۆپیشاندانی خەڵکی بانە و بۆکان و شەهید بوونی چەند کەس گوتووە، کە لە دیوانی چاپی جەعفەر دا بڵاو بوونەتەوە و لەم زنجیرەیەشدا بینراون (بەشی ٦٣ و ٦٨).

هۆز: لە زۆر شوێندا ئاوات بە واتای میللەتی هێناوە. نموونەکەی فەردی دووهەم و کۆتایی هەر ئەم شیعرەی ئێستایە.

هێلان: هێلانە، ماڵی باڵندە

کڕ: مات و بێدەنگ. لە کوردیدا 'کڕکەوتن' یشمان هەیە کە واتای هەڵنیشتنی مریشک و باڵندە لەسەر هێکەی خۆیانە تا دەبنە جووچک.

گێژەڵووک: گێژەڵووکە، باهۆز، گەردەلوول، گێجەڵووکە (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

هەڵوەدا¨ تەرە، ئاواروەی دەشت و کێو (هەنبانە بۆرینە)

بەو کاسە کاسە: بە حاڵەتی کاسی و گێژی