وردە وردە لەبەر دڵ و چاوان        

 دەکەوم، وادیارە، بێ تاوان[1]                                                                                                                                     
سووچ و تاوانی من هەموو ماڵە
نیمه بیدەم بە کەس، دەنا خاڵە!

هەرچی پێویستی پیاوی وشیارە
لای منی چارەڕەش به خەڵوارە

شەرته ئەوچەل لەوانه خۆ وەدزم
ئەگه زانی، ئەزم دەنا خۆ، دزم!

خواروخێچی و دزی و درۆ کردن
بێ نەخۆشی به سەکته زوو مردن

مۆدی ئەمڕۆیه، ڕێزی لێ‌بگرە
عەیب‌وعاریش له هیچ کەسێ مەگرە

ئەوی ڕۆژباشی کردی، ڕۆژی باش
ئەوی نەیکرد، شتێکی سووری بە پاش[2]

کەس به هاواری تۆ ئەگەر نایە
تۆش لەگەڵ ئەو کەسه مەکه کایە

ئەو کەسێکیش که دێ به هاوارت[3]
بۆته دۆست و ڕەفیق و خەم‌خوارت

خۆت بە قوربانی وی بکەی چاکه
به ئیشاڕێکی ئەو هەڵێ، ڕاکە

ڕامەوەسته، بڵا ملت بشکێ[4]
نەکوو ڕاوەستی، ئابڕووت بتکێ

پێت بڵێن هیچ‌وپووچه، کاتی خەبات
ڕادەوەستێ، هەتا دەبێ دەرفات

چاکه گەر پێت بڵێن له مەیدانا
هات و نەبزووت هەتا سەری دانا

ئافەرینت بکەن، نەوەک نەفرین
ژین نییه بایەخی، هەموو دەمرین

قاقڵاوا، ١٣٥٠ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٨٢ تا ١٨٤ ی چاپی ئەنیسی و ٣٠٨ و ٣٠٩ ی چاپی جەعفەر)

______________________________________________ 

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە.

شیعرەکە گەلێک شەخسی، سەمیمی و نزیک لەدڵانە، تێیدا شاعیر باسی ژیانی تاکەکەسیی خۆی لەناو کۆمەڵگایەکی بێ بەزەییدا دەکات کە "خوار وخێچی و درۆ و دزی کردن" ی تێدا باوە و کەسێکی وەک ئەو کە "هەرچی پێویستی پیاوی هوشیارە بە خەڵوار" هەیەتی و تەنیا پووڵ و پارەی نییە، لەو کۆمەڵگایەدا جێی نابێتەوە و قەدری نییە. ئەوەش سەرەتاکانی سەرهەڵدانی سیستەمی سەرمایەدارییە لە ناوچەکە.

 

ساڵی گوترانی شیعرەکە ١٣٥٠ ی هەتاوییە کە بە گوێرەی ژیننامەی شاعیر لە سەرەتای دیوانی چاپی جەعفەردا (شاری دڵ، لاپەڕە ٤٥)، ٢٣ ساڵ دوای ئەوە گوتراوە کە ئاوات لە فرۆشتنی گوندی گەردیگلان و کڕینی گوندی جەمیاندا فێڵی لێ دەکرێت و تووشی زیانی دارایی دەبێت؛ ٦ ساڵ دوای ئەویش سێ دانگی گوندی قاقڵاوا دەکڕێت و تا کۆتایی تەمەن لەو بارودۆخە خراپە داراییەدا دەمێنێتەوە. شیعرەکە ئاوێنەی ئەو ژیانە و ئەو دەست تەنگی و هەژارییەیە. ئەو گوندانەی ئاوات کڕیونی و فرۆشتوونیەتەوە، گەلێک بچووک بوون بە زەوی وزاری کەمەوە، کە ژیانی کەسێکی دڵئاوا وەک ئاوات و میوانداریی بەردەوامی ئەویان نەتوانیوە دابین بکەن. بانگ و هاواری ناو ئەم شیعرە لە دوو شتە: دەست تەنگی خۆی و ناڕاستی هەندێک لە خەڵک.

 

سووچ: تاوان

 

ئەگەر زانی ئەزم، دەنا دزم: پەندێکی کوردییە بۆ کەسانی فێڵباز دەگوترێت کە لە باتیندا دزن بەڵام بە ڕواڵەت خۆیان وەک دۆست پیشان دەدەن.

 

مۆد: مۆدە، شتی باوی ڕۆژ

 

ئەوی ڕۆژباشی کردی...: پەندێکی کوردییە لە سەرەوەتر (پەراوێزی ژمارە ٢) باسی لێوە کراوە.

 

بڵا: با، لێگەڕێ با...

 

کاتی خەبات: لام وایە ئاوات وشەی خەباتی لە واتای کار و کردەوە و هەڵس وکەوتی ڕۆژانەدا هێنابێت دەنا خەباتی سیاسی لەو شوێنەدا زۆر جێگەی نابێتەوە کە باسی پەیوەندی ئاسایی خەڵکە لەگەڵ یەکتر. بەڵام ئەوەشمان لەبیر نەچێت کە ئاوات شاعیرێکی سیاسییە و بیەوێت یان نەیەوێت لە شیعرەکانیدا ئەو بەرپرسیایەتییە سیاسییە خۆ دەنوێنێت و سەر هەڵدەدات. لێرەش، لە سێ فەردی کۆتایی شیعرەکەدا ناوەرۆکە شەخسی و تاکەکەسییەکە ڕەنگێکی گشتیتر و خەڵکیتر بەخۆیەوە دەگرێت و بە باشی دەبینرێت باسی ڕاوەستان  و سەردانان لە مەیدان هەنگاوێکە بۆ بە سیاسی کردنی شیعرەکە.

 

دەرفات: دەرفەت، دەرەتان. دەبێ بۆ پاراستنی سەروا لەو بیچمەدا هاتبێت.

 
بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

                   خفیف مسدس مخبون محذوف: فاعلاتن مفاعلن فعلن