دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٩٠

ستایشی خودا

 

 

"مرغان چمن بە هر صباحی

خوانند تورا بە اصطلاحی" 

 

ئەمنیش وەکوو وان به ئاه سەردی
زیکرت دەکەم و مەدح به کوردی

ئەی خالیقی زولجەلالی یەکتا
وەی ڕازقی خەلقی بەڕڕ و دەریا!

بۆ خاتری ئەم بەری‌بەیانە
بۆ خاتری ناڵەیی شەوانە

کارم هەموو خوار و خێچ و ناجۆر
زەخمم هەموو کەوته ئێش و ناسۆر

ڕەحمێ بکه زوو به ئاهی سەردم
[1]
بینێره خودا، دەوایی دەردم

لای تۆ نەبێ، قاته مەرهەمی دڵ
لوتفت نەبێ، ماته بەختی "کامڵ"
[2]

بێ‌هەوری کەرەم چەمەن خەمۆشە
[3]
بێ‌بارشی ئەو، سەمەن نەخۆشە

حەل ناکرێ موشکیلی دڵی ئەو
پێناکەنێ خونچەیی گوڵی ئەو

بۆ خاتری ئەوکەسەی که ناردت
بۆ دەعوەتی چاکه، خۆت سپاردت

بێدار بکه تالعی خەواڵووم
تیمار بکه قەلبی پیس و مەسمووم

بەحری کەرەمت که هاته جونبش
[4]
تۆفانه، نمێکی وەختی بەخشش

سەد نووح به مەوجێ سەرنگوونە
[5]
سەد کەشتی ئەوی تێیا زەبوونە

قەترێکی کیفایەتی سەغیران
جورعێکی بەسە لەبۆ که‌بیران
[6]
            قاقڵاوا، ١٣٤٨ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٥٨ و ١٥٩ ی چاپی ئەنیسی و ٢٩٣ و ٢٩٤ ی چاپی جەعفەر)

__________________________________________________ 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە و لە هەردوو چاپەکەدا خراوەتە بەشی 'مەسنەوی'یەوە.

شیعرێکی ئایینییە لە پەسنی خودادا.

مەتلەعی شیعرەکە فەردێکی فارسییە. دیوانی چاپی جەعفەر ئەم فەردەی خستۆتە ناو دوو کەوانەوە بۆ ئەوەی دەربکەوەێت شیعری ئاوات نییە و منیش لەگەڵ ئەوەدام. بە شوێنیدا گەڕام بەڵام نەمزانی هی کێیە. بە تێگەیشتنی خۆم، دەبێ هی سەعدی شیرازی یان نیزامی گەنجەیی بێت، بەهەرحاڵ هی شاعیرانی شێوازی عیراقییە. گەلێک ساکار و ڕەوانە.

فەردی دووهەم خوێنەر دەخاتە بیری مناجاتەکەی حاجی قادری کۆیی کە دەڵێ "مەعلوومە بۆچی حاجی مەدحت دەکا بە کوردی..." بەڵام ئاوات لە درێژەدا، بوارێکی دیکە هەڵدەبژێرێت و زیاتر بۆ خۆی دەپاڕێتەوە: ڕەحمێ بکە زوو بە ئاهی سەردم" و...

شیعرەکە لە ساڵی ١٣٤٨ دا گوتراوە کە ساڵی تێکشکانی ڕاپەڕینە چەکدارانەکەی باڵی شۆڕشگێڕی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێرانە. وێدەچێت شاعیر لە ژێر کارتێکەریی ئەو شکستەدا لە سەیری ئافاق گەڕابێتەوە سەیری ئەنفوس واتە کاتێ هەل ومەرجی دەرەوە لەجێی خۆیدا نییە و چی لەگەڵ ناکرێت، زوربەی کات خەڵک پیش دەخۆنەوە و لەبەر ناڕەحەتی دەچنەوە دنیای تاکەکەسیی خۆیان.

چمن: مێرگ، واتای 'باغ'یشی لێ وەرگیراوە.

مرغ چمن: بە گشتی باڵندە دەگرێتەوە، بە تایبەت بولبول.

صباح: بەیانی

اصطلاح: سازان و ئاشت بوونەوەیە بەڵام 'فرهنگ معین' ئەم واتایەشی بۆ لێداوەتەوە کە وێدەچێ نیازی شاعیریش لە هێنانی وشەکە هەر ئەو واتایە بووبێت: "وشەیەک کە هەندێک خەڵک دایدەنێن و کەڵکی لێ وەردەگرن". واتای گشتیی فەردە فارسییەکە ئەوەیە: باڵندەی ناو باغیش هەرکام سەرلە بەیانی، بە دەنگ و جریوەی  تایبەت بەخۆیان بانگی تۆ دەهێڵن و هاواری تۆ دەکەن [ئەی خودایە]!".

وان: ئەوان

زیکر: یاد کردنی کەسێک یان شتێک بە چاکە.

مەدح: پێداهەڵگوتن و هەڵدانی کەسێک یان شتێک.

زولجەلال: "ذوالجلال" ی عەرەبییە، خاوەن شان و شکۆ و گەورەیی.

بەڕڕ: ویشکانی، دژی بەحرە.

ناڵەی شەوانە: دەگوترێت کە نەخۆش لە ماوەی شەودا ئازاری زیاترە و دەناڵێت و هاوار دەکات. بەشێک لە سوفیانیش شەوانە زیکری خودا دەکەن و لێی دەپاڕێنەوە.

ناسۆر: برینی تەشەنە کردوو.

قات: 'قحط' ی عەرەبییە؛ نەبوو، دەست نەکەوتوو.

مات: بێدەنگ  وجووڵە.

کامڵ: شێوەی نووسینی وشەکە لە ئەسڵی خۆیدا کە عەرەبی بێت 'کامل'ە. بەڵام لە کوردیدا شێوازی 'کامیل' بەخۆیەوە دەگرێت. ئەوە ناوی شاعیر خۆشیەتی. لە چاپی ئەنیسیدا وشەکە وەک کامیل نووسراوە بەڵام دواتر ئامادەکارانی چاپی جەعفەر بە شێوەی 'کامڵ'یان نووسیوە دیارە بۆ ئەوەی زیاتر لەگەڵ وشەی دڵ دا بێتەوە و سەروای فەردەکە تەواوتر بێت.

بارش: "مصدر شین"ییە لە کرداری 'باران'. لە فارسی وەرگیراوە. زمانی کوردیش ئەو چاوگەیەی هەیە بەڵام لە شێوەی 'بارشت' دا.

سەمەن: یاسەمەن 

حەل: چارەسەر

موشکیل: گرفت، گرێی کار

ئەو کەسەی کە ناردت: نیاز پێغەمبەری ئیسلامە

بێدار: بەخەبەر، نەخەوتوو.

تالع: بەخت و ئیقباڵ. 'طالع' ی عەرەبییە.

تیمار: دەرمان کردن، چارەسەر کردنی نەخۆش

قەلب: دڵ

مەسمووم: ژەهراوی

پیس و مەسمووم: دوو سیفەتن شاعیر بۆ دڵی خۆی هێناون. دیارە لە ڕوانگەی ئەوەوە دڵێک کە لەفیکری ئەم دنیادا بووبێت نەک ئاخیرەت و هەموو کاتی خۆی بە زیکری خودا تێپەڕ نەکردبێت، پیسە و ژیانی ئەم دنیا ژەهراوی کردووە. ئەوە بۆچوونی عالمی ئایینی و سۆفیان هەردوکیانە، ئاواتیش هەرکام لەو دوانە بێت یان کۆی هەردوکیان، دیارە وا بیر دەکاتەوە.

جونبش: بزووتن و جووڵانەوە

نمێکی: تەڕاییەکی، دڵۆپێکی

سەرنگوون: سەرەوخوار، هەڵگەڕاوە

کەشتی: دیارە دەبوایە بگوترێ کەشتیی بەڵام لەبەر کێشی شیعرەکە کورتتر دەنووسرێت و کورتتریش دەخوێنرێتەوە. فەردەکە ئاماژەی بە ئەفسانەی کەشتی نووح کردووە.

زەبوون: بێ بایەخ و ناچیز.

کیفایەت: بەس بوون، بەش کردن

سەغیر: بچووک، دژی 'کەبیر'ە بە واتای گەورە.

جورعێکی: قومێکی

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف: مفعول مفاعلن فعولن


 

[1] . چاپی ئەنیسی: زو

[2] . چاپی ئەنیسی: کامیل

[3] . چاپی ئەنیسی: کەڕەم

[4] . چاپی ئەنیسی: کەڕەمت

[5] . چاپی ئەنیسی: سەد نوح کە بە مەوجێ سەرنگونە

[6] . چاپی ئەنیسی: جورعێکی کیفایەتی کەبیران


 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de