دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٨٤

ستایشی پێغەمبەر

 

 

ئەی خوداوەندی ئاسمان و زەمین!

سانعی ڕۆژ و شەو، مەهـ و پەروین!

ڕازقی مار و موور و چاک و خراپ!
خالیقی سونبول و گوڵ و نەسرین!

به نەسیمی بەهاری، مڵکی خۆت
کردووه سەوز و سوور و کەسک و شین
بۆ منیش ئەی خودای عەززه‌وەجەل!

ڕەحمەتێ، زۆر فەقیرم و مسکین
خۆ منیش عەبدی تۆ و له موڵکی تۆم
موستەحەققم به عەفوی تۆ، بە یەقین
هەرچی هەم ـ گەرچی زۆر خراپیشم ـ
ئەم وته، خۆشەمه، دەڵێم ئامین

سەد هەزاران تەحییەت و سەلەوات
بۆ محەممەد، شەفیعی ڕۆژی نەجات

 

ئەی 'شفیع ‌الامم' چ خۆش‌لەقەبی!
چ بەعەزم و ویقار و بائەدەبی![1]
خاوەنی عیلم و حیلم و عەقڵ و کەماڵ
فەخری عورب و عەجەم، چ مونتەخەبی!
هەڵبژێراوی ڕاسپاردانی

خۆشەویست و له‌پێشتران له نەبی
تۆ له نەسلی عەرەب زهوورت کرد
ئاشکرا بوو فەزیلەتی عەرەبی
هەرکەسێکی کەوا سەناگۆتە
تەڕ و پاراوه تەبع و زار و لەبی
هاتیفێ بانگ دەکا: بنێره به دڵ
تۆ که پیاوێکی چاک و دین‌تەڵەبی

 

سەد هەزاران تەحییەت و سەلەوات
بۆ محەممەد، شەفیعی ڕۆژی نەجات

 

ئەی بە نووری جەماڵی ڕووی زیبات!
پڕ له شەوق و زەوق، له سەر تا پات!
یەک له یەک ڕێک‌وپێکتره بەدەنت
یەک له یەک بۆنی خۆشتره ئەعزات
ئەی شەهی موڵکی جوود و خوانی کەرەم!
"بەرمەکی" شەرمەسار له بەزل و سەخات

خۆشەویستی خودای عەززه‌وەجەل
ڕێنما و دەست‌گیری ڕۆژی مەمات
ئەی شەفیعی هەموو سەغیر و کەبیر!
خاوەنی فەیز و ڕەحمەت و بەرەکات
قاسیدێ بانگ دەکا: بنێره به دڵ
بۆ یەکەسواره جوانەکەی عەرەسات

 

سەد هەزاران تەحییەت و سەلەوات
بۆ محەممەد، شەفیعی ڕۆژی نەجات

 

ئەو شەوی حەو سەمات هەموو تەی کرد
مەڕکەبی سوارەکانی دیت پەی کرد
چەرخی گەردوون هەزار گۆنە گەپی
به سکەندەر، به بەزمەکەی کەی کرد
چوویه جێیەک که جوبرەئیلی ئەمین
کەوته لەرزین، گەڕاوه، تۆبەی کرد
بۆ پەزیرایی، گوڵستانی ئیرەم
ئەمری بۆ هات و پاکی خونچەی کرد
پیرەداری هەزار ساڵه و کۆن
وەک نەمام تازه بوو، شکۆفەی کرد
دەنگی ئەحسەن سەمای هەموو کەڕ کرد
مەلەکێک ئەم قسەی هەبوو دەیکرد:


 

سەد هەزاران تەحییەت و سەلەوات
بۆ محەممەد، شەفیعی ڕۆژی نەجات

 

                                    زەنبیل، ١٣١٣ی هەتاوی

(لاپەڕە١٣٢ تا ١٣٥ ی چاپی ئەنیسی و ٢٧٧ تا ٢٧٩ ی چاپی جەعفەر)

______________________________________________

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە.

دەقەکان جیاوازییەکی زۆریان لەگەڵ یەکتردا نییە.

 

تەرجیع بەندێکی چوار بەندییە، بەندی یەکەمی لە نەعتی خودادا گوتراوە و سێ بەندەکەی دیکەی هەڵدانی پێغەمبەری ئیسلامە و واهەیە بکرێت ناوی 'مناجات'یشی لێبنرێت.

 

شاعیرانی کلاسیکی کورد کەم و زۆر هەموویان لە شێوەی ئەم ستایشەی پێغەمبەریان هەیە و بەشێکیان بە تایبەت چۆن ئەویندارێک باسی گراوییەکەی دەکات، ئاوا بە بەژن و باڵای پێغەمبەری خۆیاندا هەڵگوتووە. ئاواتیش بە هەمان شێوە، لێرەدا هەندێک تەعبیری وەک "ڕووی زیبا، سەرتاپا شەوق و زەوق، بەدەنی ڕێک و پێک و ئەعزای بۆن خۆش"ی هێناوە کە بە عادەت ئەو سیفەتانە بە دڵدار و خۆشەویست و گراوی دەگوترێن و دەدرێن.

 

شیعرەکە، گەلێک وشە و تەعبیری فارسی و عەرەبی تێدایە. جگە لە وشە، هەندێک تەرکیبیش هەن کە عەینوبیللا فارسین. بۆ نموونە، دوو فەردی یەکەمی بە گۆڕانکارییەکی زۆر کەمەوە دەبنە فارسی و تەرکیبی وەک ئاسمان و زەمین، مەە و پەروین، و مارومووریش هەر فارسین کە هێنانی کوردییەکەیان جیاوازییەکی لە واتادا پێک نەدەهێنا، مەگەر کێشەی کێش یان سەروای بخوڵقێندایە: ئاسمان و زەوی، مانگ و پەروین، و مار و مێروو.

 

سانع: خوڵقێنەر، عەرەبییە

 

ڕازق: ڕۆزیدەر

 

بە نەسیمی بەهاری...: واتە مڵکی خۆت، کە سەر زەوی بێت، بە نەسیمی بەهاری  ڕەنگاوڕەنگ کردووە.

 

ئەم وتە، خۆشەمە: من کۆما (وێرگول)ێک  دوای 'ئەم وتە' دادەنێم بۆ ئەوەی بکرێت ئاوا بخوێنرێتەوە: ئەو وتەیە بۆتە بنێشتە خۆشکەی سەر زاری منی شاعیر. بەڵام کام وتە؟ "سەدهەزاران تەحییەت و ....". بەڵام لێرەدا وشەی 'ئامین' هەندێک جێگەی پرسیارە. ئەو وشەیە بە عادەت لە کۆتایی دۆعادا دێت و واتای "با وابێت" و "یاخوا وابێت" دەدات. ئاوات لە شیعرەکەدا 'ئامین'ی هێناوەتە سەرەتای دۆعاکە و پێش ئەوەی دۆعا بکات، ئامینی بۆ دەڵێت.

 

مەمات: ڕۆژی مردن، قیامەت

 

شفیع الامم: تکاکاری ئۆممەتان 

 

عزم: ئیرادە و خواست. عظم: ئێسقان. ئەگەر وشە کوردییەکە لە عظم وەرگیرابێت، ئەودەم دەبێ وای واتا بکەینەوە کە 'تۆ کەسێکی ئێسقان قایم' و بە توانای. بەڵام بە ئەگەری زۆر نیازی شاعیر هەر "عزم" بووە بە واتای ئیرادە.

 

حیلم: سەبر و تاقەت

 

مونتەخەب: هەڵبژێرراو

 

لەپێشتران: ئەو کەسەی وا لە پێغەمبەرانی دیکە لەپێشترە. لەجیاتی ئەوەی بڵێت ڵە پێغەمبەرانی دیکە لەپێشتری، گوتوویەتی لە نەبی لەپێشترانی ئەوەش بەئامانجی پاراستنی کێش و سەرواوەیە.

 

فەزیلەت: گەورەیی و لەپێشی لەباری ئەخلاقییەوە.

 

سەنا: هەڵدان و پێداهەڵگوتن. سەناگۆ: کەسێک کە بە کەس یان لایەنێکدا هەڵدەڵێت.

 

تەبع: مرخ

 

هاتیف: بانگدەر، پەیامهێنەر

 

دین تەڵەب: خوازیاری دین

 

جوود: دڵئاوایی، بەخشندەیی

 

خوان: سفرە

 

بەزل: بەخشندەیی

 

سەخا: بەخشندەیی

 

بەرەکات: کۆی بەرەکەت، دامەزرانی خێر لەلایەن خوداوە.

 

عەرەسات: سەحرای مەحشەر

 

حەوت سەمات هەموو تەی کرد: ئاماژەیە بەو ئەفسانەیەی وا دەگوترێت پێغەمبەری ئیسلام لە شەوی میعراجدا حەوت تەبەقەی ئاسمانی بەچرکەیەک بڕی و گەیشتە قاتی حەوتەم.

 

پەی کردن: لەکار خستن، لاق شکاندن

 

پەزیرایی: میوانداری، فارسییە.

 

گوڵستانی ئیرەم: باخی ئیرەم، یان باخی شەدداد، یان باخی عەدن، باغێکی ئەفسانەییە، کە لە قورئاندا وەک "ارم ذات المعاد" ئاماژەی پێکراوە. ئاوات لێرەدا وەک باغێکی ڕاستەقینە باسی دەکات و دەڵێ بەهۆی چوونی پێغەمبەری ئیسلامەوە بۆ میعراج، نەمامەکانی ئەو باغە باڵایان کرد و خۆنچەیان دەرهێنا. 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

خفیف مسدس مخبون محذوف: فاعلاتن مفاعلن فعلن


 

[1]  چاپی ئەنیسی: عوزم

www.rojhalat.de / www.bokan.de