|
دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات) نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی |
|
پارچە شیعری ژمارە ١٦ گوارە چییە گوارە بە گوێ هەڵتاوەسیوە؟ سەرەوژێر و موعەلـڵەق، لەو نەدیوە زەعیف و بێکەس و بێ یار وهاودەم بەبێ دەنگ و سەدا هەروەک هەتیوە بە گوێ گیراوە وا زەرد هەڵگەڕاوە؟ وەیا لەو دەرک وبانە گوێت بڕیوە؟ لە ترسی ماری زوڵفت هەڵدەلەرزێ لەبۆیە زەرد و زار و ڕاچەنیوە عەجایب گیری کرد لەو جێگە سەختە بەجێماوە بە تەنیا لەو پەسیوە بە گوێ هەڵتاوەسیوە، ئەو نەفامە کەچی پێی وایە تۆ بۆ گوێت کڕیوە! گەردیگلان، ١٣١٨ ی هەتاوی [١٩٣٩ ز] ______________________________________
ئەوە لەو شیعرە جیاواز و تایبەتمەندانەیە کە لە دیوانی ئاوات دا کەمتر بەرچاو دەکەون. تەنزێکی نەرم و نیان ئاوێتەی ئەوین و خۆشەویستی بووە و ئەم پێکهاتە جوان و ڕەزا سووکەی لێ بەرهەم هاتووە. شیعرەکە، بە پێچەوانەی زوربەی زۆری شیعرەکانی ئاوات، ناوەرۆکی دڵساردکەرەوەی وەک گازندە لە پیری و نەخۆشی و مردنی نییە و بەلای سیاسەتیشدا نەچووە، واتە غەرامی و تەنز ئامێزێکی بێ خەوشە و بە هاسانی سەرنجی خوێنەری شیعرناس بەرەوخۆی ڕادەکێشێت. شیعرەکە سەربهوردەی "گوارە" یەکە لە گوێی دڵداری شاعیردا و چییەتی و چۆنایەتی و حاڵ و ئەحواڵی گوارەکە و هۆکاری هەڵاوەسینی بە گوێی ناسک ئەندامی خۆشەویستی شاعیردا ڕوون دەکاتەوە. ئاوات لەو بابەتە ساکارە چیرۆکێکی خەیاڵیی تازە دەئافرێنێت کە لەوپەڕی سەرکەوتووییدایە و لای کەم بۆ ئەدەبی کوردی نوێ و نەسمڕاوە. دڵداری شاعیر- خەیاڵی بێت یان واقیعی، گوارەیەکی زەردی بە گوێی خۆیدا هەڵاوەسیوە و زوڵفی خۆی وەک مار لە دەوری پێچاوە. گوارەکە زەرد و زەعیف و بێ یار وهاودەم، وەک هەتیوێک بێدەنگ و مات کەوتۆتەوە و بەردەوام لە ترسی ماری زوڵفی یار هەڵدەلەرزێت. گوارەکە، سەرەوژێر و موعەلـلەق لە شوێنێکی "نەدیو" و "سەخت" گیری کردووە و هەڵاوەسراوە، لە ڕاستیدا سزا دراوە و تەمێ کراوە، بەڵام لەبەر نەفامی و تێنەگەیشتوویی خۆی، پێی وایە دڵداری شاعیر بۆیەی کڕیوە بەگوێی خۆیدا هەڵیواسێت! شاعیر لەو چیرۆکە نوێ و نەبیسراوەدا کە بۆ گوارەیەکی ئاسایی گوێی ژن هەڵبەستراوە، دەڵێ ئەو بۆچوونەی گوارە و ئەو شانازی بەخۆکردنەی، هەڵەیە لەبەر ئەوەی لە ڕاستیدا دڵداری شاعیر سزای داوە و بە گوێ هەڵیواسیوە بەڵام ئەو بە خۆی نازانێ! شاعیر ئیهام واتە سەنعەتێکی ئەدەبی لە دوو تەعبیری "بە گوێدا هەڵاوەسین" و "بە گوێ هەڵاوەسین" دروست دەکات کە بۆ خوێنەری وردبین لەوپەڕی جوانیدایە و هەر سەرجەمی ئەو داستانە دوور ودرێژە بۆ گوارەیەکی گوێی دڵدار ئەفراندنێکی هونەرمەندانەیە. ئێمەمانان بە هەزاران جار گوارەمان بە گوێی جوانترین ژنانەوە بینیوە بەڵام بە خەیاڵماندا نەهاتووە چیرۆک و ئەفسانە و سەربهوردەی وای بۆ بنووسین. ئەوەیە جیاوازیی نێوان هونەرمەندی ئافرێنەر و خەڵکی ئاسایی. چیرۆکی شاعیر دوو ئەکتەری هەیە: دڵداری گوارە لەگوێ و گوارەکە خۆی! گوارە لای وایە کیژۆڵە جوانەکە ئەوی بۆیە کڕیوە بە گوێی خۆیدا هەڵاوەسێت و بەو پلە وپایەیە و بەرزبوونەوەیە دەنازێت بەڵام تێناگات و نازانێت کە سەرەوخوار هەڵیانواسیوە و لە جێگەیەکی ئەستەمی نێو زوڵفدا قەتیسیان هێشتۆتەوە، ئەوەش سزادان نەبێت هیچ نییە! ئەو پێچەی وا شاعیر بە چیرۆکەکەی داوە و لە ساکاریی شیعرێکی پێداهەڵگوتنی ساکارەوە گەیاندوویەتە پلەی چیرۆکێکی تا ڕادەیەک سوورڕێئالیستی، هەر بۆیەش بایەخ و پلەی شیعرەکەی بردۆتە سەرێ و کارێکی کردووە کە خوێنەر وەک شیعرێکی هەرە سەرکەوتووی ناو دیوانەکە لێی بڕوانێت. کلیلی کردنەوەی پێچ و گرێی چیرۆکەکە واهەیە عیبارەتی "بەگوێ هەڵتاوەسیوە" بێت لە سەرەتای شیعرەکەدا. عیبارەتەکە دەکرێ بە دوو واتا وەربگیرێت و بخوێنرێتەوە؛ یەکەم بە واتای نزیک کە بریتی بێت لەوەی دڵداری شاعیر گوارەکەی بە گوێی خۆیدا هەڵواسیوە؛ دووهەمیش بە واتای دوور وەک ئەوەی دڵداری شاعیر گوارەکەی بە گوێ هەڵاوەسیوە کە ئاماژەیەکە بە سزادان و تەمێ کردنی منداڵان لە کۆمەڵگای کۆندا کە گوێی منداڵیان دەگرت و دەیانکێشا تا بە ڕادەیەک کە منداڵەکە پێی لە زەوی دەبڕا و بە دەستی کابرای سزادەرەوە هەڵدەواسرا! شاعیر لە درێژەی شیعرەکەشدا لەسەر ئەو واتا دوورە دەڕوات و گوارەی سزادراوی هەڵاوەسراو، بە زەعیف و بێکەس و بێ یار و هاودەم و زەردهەڵگەڕاوێک دەناسێنێت کە لەترسی ماری زوڵف هەڵدەلەرزێت. فەردی کۆتایی شیعرەکە تەواوکەری ئەو خەیاڵە سوورڕێئالەیە کە دەڵێت گوارە لەبەر نەفامیی، بە هەل ومەرجی خۆی نازانێت و لای وایە دڵداری شاعیر ئەوی بە گوێیدا هەڵاوەسیوە لەکاتێکدا وا نییە و دڵداری شاعیر ویستوویەتی کەسێکی نەفام- کە ئەو بێت، بەگوێ هەڵاوەسێت! بەڵام تا کۆتایی شیعرەکەش ئەو پرسیارە بێ وەڵام دەهێڵێتەوە کە سزادانی گوارەی هەژار لەبەرچی و لەسەر چییە و ئەوە لووتکەی کارە هونەرییەکەیەتی کە خوێنەر لە بیرکردنەوەدا ڕادەگرێت و وەڵامی ئامادەی پرسیارەکەی ئاراستە ناکات. نەدیو: شوێنی دوور لەچاو و نەبینراو. گوێ بڕین: فێڵ لێکردن و کڵاو لەسەرنان. لەبۆیە: بۆیە، لەبەر ئەوە. پەسیو: پەنا و قوژبن. شیعرەکە لە ساڵی ١٣١٨ دا گوتراوە. لەو ساڵەدا سەید کامیل ٣٦ ساڵان بووە و هێشتا گوڕی لاویەتی تێدا ماوە. شاعیر لە چوارساڵ پێشترەوە ماڵی چۆتە گوندی گەریگلانی لای زەنبیل کە بەگوێرەی ژیننامەکەی، لەوێ تەریک کەوتۆتەوە و زۆرێک لە شیعرە تەڕ وتازەکانی لەو تەنیایی و خەڵوەتەدا گوتووە.
شیعرەکە لە لاپەڕە ٧٧ ی دیوانی چاپی ئەنیسی وەرگیراوە. |