دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

پارچە شیعری ژمارە  ١٢٣

یاکەریم
 

 


 

هەرچەند نەخۆشی عیشق و زەدەی پەنجەیی پەریم،                                                               هەرچەنده بێ‌مشوورم و هەرچەنده سەرسەریم

چونکه له حاڵی خۆم وەڕەزم، مات و عاجزم
ماوم عەجەب له ڕەحمی خودا، بۆچی من بەریم؟

یاڕەب بە خاتری دڵی خاسانی بێ‌ڕیات![1]
ڕەحمێ به حاڵی زارم و وەزعی قەلەندەریم

چونکی بە غەیری تۆ نییه کەس بگرێ دەستی کەس[2]
دەستی شکاو لەگەڵ دڵەکەم بگره
، یاکەریم!

          بمهێنە دەر له گێژوخولی چەرخی چەپ‌ڕەوت
          عاجز مەبه له دڵپڕی ئەمن و له زۆروەڕیم

                                  گەردیگلان، 1319ی هەتاوی

(لاپەڕە ٩٩ ی چاپی ئەنیسی و ١٤٧ ی چاپی جەعفەر)


 

[1] . چاپی ئەنیسی: بێ ڕییات

[2] .  چاپی ئەنیسی: نیە کەس

 

 

___________________________________

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو دیواندا، وەک یەکن.

 

وەڕەزی و ماندوویی و دڵشکاوی و تەنیایی و دڵپڕی لە هەموو پیت و دێڕێکی شیعرەکە دەبارێت.

 

ساڵی ١٣١٩ (١٩٤٠) بە ماوەیەکی کەم پێش دەسپێکی شەڕی دووهەمی جیهانییە و لە ئێراندا ڕەزاشای پەهلەوی لە لووتکەی دەسەڵات و دیکتاتۆریدایە. بەڵام دوای ماوەی ساڵێک، تەمی ئەو زۆرداری و ملهوڕییە دەڕەوێت و ڕەزاشا لە ئێران دەردەکرێت. دیارە لە ١٣١٩ دا هێشتا زووە و کەس لە ڕوانگەی دوور و نزیکی خۆیدا کۆتایی هاتن بە دەسەڵاتی بەرفراوانی ڕەزاشا نابینێت.

 

من لە خوێندنەوەی ئەم شیعرەی ئاواتدا، ئەو مۆتەکە سیاسی- کۆمەڵایەتییە دەبینم کە بە سەر شانی خەڵکی ئێران و بە تایبەت کوردستانەوەیە و شاعیرێکی هەستیار وەک ئاواتیش ئەگەر زیاد لەخەڵکی دیکە هەستی بە قورسایەتی ئەو بارە گرانە نەکردبێت، کەمتری نەکردووە. ئەوەی ئاواتی گەیاندۆتە ئەو پلەیە لە بێزاری و وەڕەزی، بارودۆخە سیاسییەکەیە نەک کێشەیەکی شەخسی و تاکەکەسی.

 

واهەیە ئەگەر لە کۆتایی کاری ئەم دیوانەدا بتوانم شیعرەکان بە گوێرەی ڕێکەوت ڕێک بخەم و شێعرەکان لە یەکەم پارچەوە تا دوایین پارچە بەشوێن یەکتردا بهێنم، ئەو ڕاستییە باشتر دەربکەوێت. ئاوات ئەودەم کەسێکی تێکەڵاو بە سیاسەت و دژبەری ڕژیمی ئێران بوو و هەر بەگشتی، سیاسەت لە بنەماڵەکەیاندا شتێکی نامۆ نەبوو. ئەو مورید و موخلیسی مامی (حاجی بابەشێخی سەیادەت) بوو، حاجی بابەشێخیش لە ماوەی شەڕی یەکەمی جیهانیدا سەرۆکی حزبی 'اتحاد اسلام' و لایەنگری عوسمانییەکان بوو؛ ماوەیەک پێشتریش دوو کەس لە گەورەپیاوانی ناوچەی موکریان داوایان لە شێخی حیسامەددین کردبوو لە حاجی بابەشێخی زاوای بخوازێت خۆی بکاتە کاندیدای یەکەم مەجلیسی شۆڕای ئێران دوای مەشروتییەتی ساڵی ١٩٠٦.

واتە ئاوات لە سیاسەتی ڕۆژ دوورکەوتە نەبوو و بەو پێیە، ڕەنجێکیش کە بردوویەتی و لە ئاوێنەی شیعرەکەدا بە ئێمەی نواندووە (بێ مشوور، سەرسەری، وەڕەز، مات، عاجز، زار، قەلەندەر، دەست شکاو، دڵشکاو، لە گێژو گومیدا ماوە و دڵپڕ...) کە هیچکام بۆنی خۆشی و ڕاحەتیی ژیانیان لێ نایەت، ئەگەر بخرێتە چوارچێوەی زەمەنییەوە، واهەیە سەرچاوەکەشیمان بۆ دەربکەوێت؛ ئەویش بە گومانی من هیچ نییە جگە لە دۆخی نالەباری سیاسی لە کوردستان و ئێران بەگشتی. 

 

زەدە: لێدراو، دەست لێدراو.

 

زەدەی پەنجەی پەری: پەری مەوجوودێکی ئەفسانەیی و خەیاڵییە کە بە گوێرەی ڕیوایەتە ئیسلامییەکان جیاوازە لە مرۆڤ و جندۆکە و بوونێکی نەرم و نیانی هەیە، بەپێی خورافاتی ڕایج، ئەرگەر پەری دەست لە کەسێک بوەشێنێت، ئەو کەسە شێت دەبێت.

 

بێ مشوور: ىێ فیکر و بیرکردنەوە، ناعاقڵ.

 

سەرسەری: بێ دەربەست و گوێنەدەر.

 

بەری: بێ بەش و پەراوێزکراو.

 

خاسانی بێ ڕیا: کەسانێک کە لەگەڵ خەڵک و خودا بێ خەوش و ڕاستن و زاهیدی ڕیایی نین.

قەلەندەری: تەنیایی و بێ ماڵ و حاڵی. قەلەندەر کەسێکە دەربەستی ماڵ و مەقام نییە و بە هیچ کەس و شوێنێکەوە نەبەستراوە؛ ئازاد.

 

چەپ ڕەوت یان چەپڕەوت: ئەو سیفەتەیە کە خەڵکانی باش بە 'فەلەک'ی دەدەن و لایان وایە هەمیشە بەباری چەپدا دەگەڕێت واتە هیچ شتێکی لە شوێنی خۆیدا نییە و لە جیهاندا ئەوانەی وا زانا و تێگەیشتوون، دوورن لە شادی و بەختەوەریی و ڕێزیان لێ ناگیرێت، بەڵام خەڵکانی نەفام و نەزان لە خۆشی و شادیدا دەژین و دەسەڵاتییان بەدەستەوەیە.

 

دڵپڕ: کەسێکە کاسەی سەبری سەرڕێژ دەکات و هەربۆیەش وا هەیە بگری یان تووڕەیی بنوێنێت. شاعیر بۆ ئەو سکاڵایەی وا دەیکات لە خودا دەخوازێت لێی عاجز نەبێت.

 

زۆر رەڕی: شێوازێکی نەرێ ییە بۆ زۆر قسە کردن، لە زۆربڵەییش توندو تیژ ترە و تەنیا کەسانی خۆ بەکەم زان و بە تەوازوع بە خۆیانی دەڵێن دەنا کاتێ بەخەڵکی دیکە بگوترێت، سووکایەتی و جنێوە. وەڕین سیفەتێکە لە حاڵەتی ئاساییدا بە سەگ دەدرێت. لە غەزەلی پێشووشدا دیمان ئاوات خۆی بە سەگی دەرگانەی خودا دانابوو.

 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de